Şeker Pancarı Üretimi

Şeker Pancarı Üretimi

   Ülkemizde Şeker pancarı tarımı yaklaşık 500bin çiftçinin, diğer bir ifadeyle 3 milyon insanın yanı sıra; tarım, hayvancılık yani yem, ilaç, et, süt, nakliye ve hizmet sektörleriyle de iç içe geçmiş durumdadır.  Konu tarım, tarımsal sanayi, işlenmiş temel gıda ürünleri ve istihdam gibi değişik dal ve konularda bir bütünlük teşkil etmektedir. Şeker pancarında verim kadar kalitede çok önemlidir. Çünkü ürün fiyatının tespiti pancardaki şeker oranına göre tespit edilmektedir. Yüksek verim ve kalite şeker pancarı yetiştiriciliğinde toprak hazırlığı, gübreleme, ekim, bakım, mücadele, sulama, hasat ve silolamaya kadar tüm işlemlerin nasıl ve ne zaman yapılması gerektiğinin üretici tarafından çok iyi bilmesi ile mümkündür.
 

TOPRAK HAZIRLIĞI

   Şeker pancarı yetiştiriciliğinde toprak hazırlığında sonbahar sürümü mutlaka yapılmalıdır. Sonbahar sürümü yapılan tarlalarda; Sonbahar ve kış yağışlarından daha çok istifade edilir, İlkbahara daha kolay tarla ve tohum yatağı hazırlığı yapılır. Sonbahar sürümünün yapılmaması durumunda tarla ilkbaharda sürüleceğinden ekime kadar geçen süre içinden tarla ile çok oynanır. Bu da uzun süre alacağından tarlanın tavı kaçırılmış ve de tohum ekimi geciktirilmiş olur. İlkbaharda toprak hazırlığı, şeker pancarı tarımının en hassas işidir. Ekim öncesi yapılan toprak hazırlığının zamanı, bu işte kullanılan ekipmanın kullanılış biçimi şeker pancarının verimini ve kalitesini, dolayısıyla üretimi önemli ölçüde etkiler. Tarlaların uzun süre aynı derinikte sürülmesine bağlı olarak altta sert bir pulluk tabanı oluşur. Bu pancarın derinlere inmesine mani olur ve çatallanma meydana getirir. Bunun için 4-5 yılda bir pulluk taban katmanın 50-60 cm derinliğinde dip kazan çekilerek kırılması gerektiğini unutulmamalıdır.
 

ÇEŞİT SEÇİMİ

Çeşit seçilirken aşağıdaki özelliklere dikkat etmek gerekir.

• Ekilen yörenin iklim ve toprak yapısına uygun olmalıdır,
• Hastalıklara ve tohuma kalkmaya dayanıklı olmalıdır,
• Kök ve şeker verimi yüksek olmalıdır,
• Çimlenme gücü ve tarla çıkışı iyi olmalıdır,
• Sağlıklı, güvenilir ve ucuz olmalıdır.
   

EKİM

 

 

   Şeker pancarı tarımında ekim zamanı, arıtılmış şeker varlığını ve kök verimini etkiler. Ekim zamanı geciktirilirse pancarın yetişme süresi kısalır, olgunlaşma gecikir, gübrelerden beklenen randıman alınamaz. Hastalık ve haşerelere karşı bitkilerin direnci azalır. Bu nedenlerden dolayı şeker pancarının uygun zamanda ekilmesi çok önemlidir

   İlkbahar toprak işleme ile tohum yatağı hazırlığı bittikten hemen sonra topraktaki nem ve tav kaybedilmeden ekim işlemine geçilmelidir.
Konya Bölgesinde uzun yıllar ortalamasına göre Nisan ayının ortasına kadar ilkbahar donları görülebilmektedir.

   İlkbaharda geç donların yol açtığı mükerrer(tekrar) ekimlerin korkusu ile ekim zamanını çok geciktirmek genelde kazanç yerine zararda verebilir. Bu yüzden toprak sıcaklığı ve iklim ideal koşullara geldiğinde ekim işlemini yapmak en doğrusudur. Şeker pancarı tohumları 4-5 derece sıcaklıkta toprak yüzeyine çıkabilir.

   Ekime başlama zamanı 0-5 cm derinlikte, toprak sıcaklığının düzenli olarak 5-7 dereceyi bulduğu, yağış durumuna göre toprak yüzeyinin tırmıkla işlenme durumuna geldiği yani ideal toprak tavının olduğu zamandır. İç Anadolu ve geçit bölgelerde Mart sonu Nisan ortası en uygun ekim zamanıdır. Konya bölgesi için şeker pancarı ekimi 15 Marttan itibaren, toprak tavında iken yapılmalıdır. Tohum israfını ve tekleme işçiliğini azaltmak için, sıra üzeri ekim mesafesi toprak verimliliği ve tavına göre ayarlanmalıdır. Bunun için ekimin tavında yapılması, ideal bitki sıklığına ulaşmada en iyi neticeyi verecektir.

   Şeker pancarı dörtlü münavebe sisteminde dört yılda bir aynı tarlaya ekimi yapılmaktadır.  Tarladan yabancı ot çıkıyor ise, mutlaka ekim öncesi veya sonrası herbisit kullanılmalıdır. Yabancı otlarla mücadele edilmezse, intaştan sonra genç pancar fidesini boğarak gelişmesini engeller ve verimi düşürür. Ülkemizde şeker pancarı 45cm sıra arası mesafeye ekilmekte ve genel olarak 20-25 cm mesafede teklenmektedir. Bir dekarda 9.000-10.000 adet bitki denemelerde en iyi sonucu vermektedir. Fakat çiftçilerimiz çıkışı garanti altına almak için çok sık sıra üzeri mesafede ekim yapmakta, bu durumda özellikle çiftçilerin tohuma harcadıkları masrafın artmasına neden olmaktadır. Ekim hızı ekim kalitesini etkileyen önemli faktörlerdendir. Hassas mibzerlere yapılan ekimde mibzeri çeken traktörün hızı 4km/saati geçmemelidir. Aşırı hız tohumları gayri muntazam dökülmesine, derinlik ayarlarının bozulmasına, tohumların toprak yüzeyinde kalmasına neden olmaktadır. 
 

ŞEKER PANCARININ SULAMA SUYU İHTİYACI VE SULAMA ZAMANI

   Bitki su tüketimi ,  yetişme periyodu içerisinde topraktan buharlaşan ve bitkilerde terleme yoluyla kaybedilen suyun toplaıdır. Çizelge 1 ‘ de verilen şeker pancarının bitki su tüketimi Konya’ da 777 mm civarındadır.

Çizelge  1. Şeker Pancarı Bitki Su Tüketimi Değerleri
 

DAMLATICI ARALIKLARI VE DEBİSİ

   Sıraya ekilen bitkilerde damla sulama yöntemlerinde lateral hatlar (damla sulama boruları) arasındaki mesafelerin belirlenmesi toprağın su alma hızı ile damlatıcı debisine bağlı olarak belirlenir. Şeker pancarında sıra arası mesafe 45 cm  ve sıra üzerinde 22-25 cm ‘dir ve uygulamada lateral hatların 90 cm aralıkla döşenmesi önerilir.Bu durumda lateral hatlar, her iki sıraya bir boru hattı gelecek şekilde araziye yerleştirilmiş olur.

Sd = 0,9√(q/l)  eşitliği kullanılarak ,  infiltrasyon (su alma) hızı(I) ve damlatıcı debisine  (q) göre damlatıcı aralıklarını (Sd) tespiti Çizelge 2 ‘de verlmiştir.

Çizelge  2 : İnfiltrasyon Hızı ve Damlatıcı Debisine Göre Damlatıcı Aralıkları (cm)

 

DAMLA SULAMA BORULARINI UZATMA MESAFESİ

   Damla sulama borularını uzatma mesafesi , borunun çapına , damlatıcı debisine ,damlatıcı aralığına , basınç ayarlı olup olmamasına ve işletme basıncına göre değişir. Basınç ayarlı olmayan 17 mm çaplı damla sulama borularının %5-15 akış değişkenliğine göre hat çekme mesafeleri Çizelge 3 ‘ te verilmiştir.

 

Çizelge  3: Basınç ayarlı olmayan yassı  17mm damla sulama borularının çeşitli akış değişkenliği , farklı debi ve damlatıcı aralıklarındaki maksimum uzatma mesafeleri(m)

LATERAL HATLARIN ARAZİYE YERLEŞTİRİLMESİ, KALDIRILMASI

   Şeker pancarı yetiştiriciliğinde damla sulama boruları ikinci çapadan sonra araziye döşenmelidir. Eylül aynının 3. Ve ya 4. Haftasında kaldırma işlemi yapılmaktadır.
 

ETKİLİ KÖK DERİNLİĞİ VE SULAMA ARALIĞI
 

 

   Şeker pancarı bitkisinin etkili kök derinliği 90 cm olup, kılcal köklerin önemli kısmı 0-60 cm ‘deki olan kısımdır.Bu nedenle bitkinin damla sulama programında etkili kök derinliği 60 cm alınır. Tarla kapasitesnin % 40-50 ‘si tüketildiğinde sulama yapılması gerekmektedir. Yetişme periyodu içerisinde sulama aralığı günlük 5 mm ‘nin üzerinde her 10 mmm yağış için sulama süresi, ağır bünyeli topraklarda %20 , haff bünyeli topraklarda ise %30’u azaltılmalıdır.İki sulama arasında ağır bünyeli topraklarda 50 mm , hafif bünyeli topraklarda 35 mm ve üzeri yağış gelmesi durumdan sulama yapılmaktan kaçınılmalıdır.

 

BİTKİ BESİN MADDESİ İHTİYACI

   Şeker pancarının 10-12 ton/da hedef verim esas alınarak önerilen bitki besin maddesi ihtiyacı Çizelge 4 ‘te ,toprak analizine göre ekimle birlikte önerilen gübreleme programı Çizelge 6’da verilmiştir.

Çizelge  4: Şeker pancarının bitki besin maddesi ihtiyacı (kg/da)
 

Çizelge  5: Toprak analizi sonucuna göre şeker pancarına ekimle birlikte önerilen gübreleme programı

Çizelge  6: Şeker pancarının damla sulama ile birlikte önerilen gübreleme programı

 

   Ekim öncesinde dekara 4-6 ton çiftlik gübresi, 2-3 ton tavuk gübresi veya 2 ton kompost verilmesi, organik madde , makro ve mikro bitki besin maddesi kaynağı olarak verimi artırır, toprağı fiziksel yapısını düzeltir.

   Kimyasal gübre uygulamasında Çizelge 5 ve 6 ‘daki gübrelerden sadece biri verilmeli, gübreleme hasat tarihinden 1 ay önce , sulama ise 15 gün önce sona erdirilmelidir.